Eksik sigorta kavramı emeklilik sisteminde ve sigortacılık alanında farklı anlamlara gelir. Bu kavramı her iki alan bakımından ayrı ayrı incelemekte yarar var.
Sosyal Güvenlik Sisteminde Eksik Sigorta Ne Anlama Gelir?
5510 Sayılı Sosyal Sigortalar Kanunu m.4/1 (a) bendi kapsamında bir hizmet akdine bağlı olarak çalışanlar, m.4/1 (b) bendi kapsamında bağımsız çalışanlar ve m.4/1 (c) kapsamında kamu idarelerinde çalışanlar emekli olabilmek için belirli gün sayısında prim ödemesi yapmış olmalıdır. Emeklilik için gerekli olan prim ödeme gün sayısı m.4/1 (a) kapsamında olan kişiler için 7200, m.4/1 (b) ve (c) kapsamında olanlar için 9000 olarak belirlenmiştir.
Çalışma hayatına ara verilmesi veya çalışmanın tamamen bırakılması durumunda prim ödemelerinde eksiklik olur ve emekliliğe hak kazanılamaz. Eksik sigorta, çalışılmayan bu dönemde ödenmeyen prim gün sayılarını ifade eden bir kavramdır.
Eksik Sigorta Nasıl Hesaplanır?
Eksik sigorta hesaplaması yapılırken sigortalı kişinin prim ödemesinde bulunmadığı günler dikkate alınır. Sigortalı bir kişi, çalışmadığı ve dolayısıyla prim ödemesi yapılmayan bu dönemler için sigorta eksik gün tamamlama hakkından faydalanabilir. İsteğe bağlı sigorta adı verilen bu sistemde eksik sigorta primi ödeme yöntemiyle emekliliğe hak kazanılabilir.
Eksik Sigorta Hesaplama
Sigortalı çalışanlar eksik sigorta hesaplama için öncelikle prim ödemedikleri gün sayılarını dikkate almalıdır. Sigorta eksik gün sayısı nedeniyle emekli olamayan kişilere başta askerlik dönemleri ve doğum izni dönemi için geriye dönük borçlanma hakkı tanınmıştır. Sosyal Güvenlik Kurumu’nun 2000-2008 yılları arasında uygulamadan kaldırdığı sistem daha sonra yargı kararıyla geri gelmiştir.
Aşağıda belirtilen çalışılmayan süreler için sigortalıların geriye dönük borçlanma hakkı vardır:
● Sigortalı olduktan sonra doğurmak şartıyla en fazla 3 çocuğa kadar ve her biri için en fazla 720 günlük çalışılmayan süre.
● Sigortalı olmadan önce doktora öğrenimi veya tıpta uzmanlık için Türkiye’de veya yurt dışında geçirilen öğrenim zamanları.
● Askerlik süresi.
● Sigortalı olmadan önce yapılan avukatlık stajı dönemi.
● Grev ve lokavt için işin bırakıldığı zamanlar.
● Doktorların asistanlık süreleri.
● Kısmi sigortalılar için 30 günden eksik kalan süreler.
● Tutukluluk veya gözaltına alınma durumunda geçen süreler.
● Yurt dışında anlaşmalı ülkelerde çalışılan dönemler.
Eksik sigorta hesaplama işlemi için yukarıda sayılan dönemler dikkate alınır. Kişiler bu dönemlere ait prim ödemelerini geriye dönük ve toplu şekilde yaparak emeklilik hakkı kazanabilirler.
Sigorta Eksik Gün Nedenleri Nelerdir?
“Sigorta eksik gün ne demek?” sorusunu cevapladıktan ve eksik sigortanın nasıl hesaplanacağını inceledikten sonra eksik sigorta günlerinin neden kaynaklanabileceğini irdelemek gerekir. Sigortalı kişiler iş hayatına geç başlamış olabilirler. Bu durumda uzun yıllar çalışıp emeklilik yaşına ulaşmış olmakla birlikte yeterli gün sayısında sigorta primi ödeyememiş olurlar. İş hayatı sürecinde yukarıda saydığımız geriye dönük borçlanma hakkının olduğu sebepler haricinde işsiz kalınan veya işe ara verilen başka dönemler olabilir. Bu dönemler sigortalılık süresinden sayılıyor olmakla birlikte herhangi bir sigorta primi ödemesinin yapılmadığı zamanlardır. Dolayısıyla uzun vadede emeklilik hakkını kazanabilmek için yeterli olan primler ödenmemiş olur ve eksik sigorta durumu ortaya çıkar.
Sigortacılık Alanında Eksik Sigorta Ne Anlama Gelir?
Eksik sigorta kavramı sigortacılık alanında da kullanılır. Poliçe adı verilen sigorta sözleşmesi yapılırken sigortalanan eşyanın piyasadaki değeri dikkate alınarak bir sigorta bedeli belirlenir. Sigorta bedeli, poliçede teminat altına alınan rizikolardan birinin gerçekleşmesi durumunda, sigorta şirketinin ödemekle yükümlü olduğu en yüksek meblağı ifade eder. Sigortalanan eşyanın çalınması veya herhangi bir zarara uğraması durumunda sigorta bedeli sigorta ettirene ödenerek zararı tazmin edilir.
Sigorta değeri kavramı ise sigortalanan kıymetin piyasadaki gerçek değerini ifade eder. Sigorta bedeli hesaplanırken sigorta değeri mutlaka göz önünde bulundurulur.
İnsanlar özellikle maddi olarak değeri yüksek varlıklarını teminat altına almak için sigorta yaptırırlar. Örneğin iş hayatına el emeği ile katılan kadın girişimciler bireysel ihtiyaçları için Kadın Girişimci Sigortası yaptırabilir. İşverenler üretim araçlarını sigorta ettirmek için işyeri sigortası yaptırabilir. İşyerinize sigorta yaptırırken dikkat edilmesi gereken 5 şey arasında sigorta bedeli de vardır. Poliçe imzalanırken sigorta bedeli için üretim araçlarının o tarihteki piyasa değeri dikkate alınır. Fakat ülkemizdeki enflasyonist ekonomi ve buna bağlı olarak piyasadaki ürünlerin fiyatlarının devamlı artması sigorta bedeli konusunda sıkıntı yaratır. Bu durum tüm sigorta ürünleri için geçerli olabilir. Poliçe düzenlenirken belirlenen sigorta bedeli, fiyatların devamlı artması nedeniyle ürünün zarar gördüğü tarihte çok düşük bir meblağ haline gelmiş olabilir. Zararın gerçekleştiği tarihte sigorta değerinin sigorta bedelinden çok yüksek olması durumu eksik sigorta olarak adlandırılır.
Eksik sigorta durumu için Türk Ticaret Kanunu orantı kuralını getirmiştir. Buna göre zararın gerçekleştiği tarihte sigortalanan varlığın sigorta değeri sigorta bedelinden daha fazla ise, bir diğer deyişle eksik sigorta durumu varsa, sigorta şirketinin ödemekle yükümlü olduğu tazminat orantısal olarak düşürülür.
Örnek vermek gerekirse, zarar gören varlığın hasar tarihindeki sigorta değeri 2.000.000 TL ve poliçedeki sigorta bedeli 1.500.000 TL olarak belirlenmiş olsun. Karşılaşılan riziko ise varlık üzerinde 200.000 TL tutarında bir zarar meydana getirmiş olsun. Bu durumda sigorta şirketi zararın tamamının ödemesini yapmayıp sigorta bedeli ile sigorta değeri arasındaki oran kadar tazminat ödemesi yapar. Şöyle ki, bu örnekte sigorta bedeli/sigorta değeri oranı ¾’tür. Bu durumda gerçekleşen zarar 200.000 TL olmakla birlikte sigorta şirketi bunun ¾’ünü yani 150.000 TL ödeyecektir. Eksik sigortanın sigorta ettirenler için uygulamada yarattığı sıkıntı bu noktada ortaya çıkar.
Siz de sigorta poliçeleriniz kapsamında gerçekleşebilecek hasarların eksiksiz ödenebilmesi için poliçelerinizdeki bedellerinin güncel olduğundan emin olmalısınız. Bu konuda sigorta şirketinizle ya da acentenizle görüşebilir ve sigorta bedellerinizin güncellenmesini sağlayabilirsiniz.
