Günümüzde birçok kişi, insan tarihinde ilk kez, gıdaya olağan üstü bir hızla ve hiç zorlanmadan ulaşabiliyor. Teknolojik gelişmeler, modern tarım, iyileşen ekonomik şartlar ve yaşanan nice değişimler eskiden insanlığın en zor görevi olan yemek bulmayı bir telefon kadar yakınımıza getirdi. Sahip olduğumuz bu büyük şansın farkına varmamız ve gıdaya gereken saygıyı göstermemiz gerekiyor. Bunun en güzel yolu, gıdayı doğru bir şekilde korumaktan ve her yıl 1.4 milyara ulaşan devasa gıda israfı önlemekten geçiyor.
Gıdayı doğru saklamak neden önemli?
Doğru saklama yöntemleri, gıdanın birtakım işlemlerden geçerek yaşam ömrünün uzatılmasına yarar. Bu işlemler gıdanın bozulmasını, çürümesini veya insan sağlığına zararlı hale gelmesini engeller.
Patojenik bakteri üretimini en aza indirmek
Gıdayı doğru muhafaza etmek Salmonella, E.coli gibi hastalıklara neden olan bakterilerin üremesini engeller. Bunun sebebi, neredeyse tüm bakterilerin sıcak ve nemli ortamlarda barınabiliyor olmasıdır. Doğru şekilde korunamayan besinler bakteriler için en ideal üreme ortamını oluşturur.
Çevreyi ve kişisel ekonomimizi korumak
Gıda, her ne kadar hızlı ve kolay bir şekilde ulaşılabilse de hala yüksek fiyatlandırmaya tabi tutulmakta. Bu nedenle gıda israfını en aza indirmek önemli ölçüde ekonomik tasarruf sağlar.
Her gıdanın çevresel ayak izi vardır. Bu ayak izi, gıdanın canlı olduğu sırada harcadığı su, kapladığı tarım alanı, atmosfere çıkardığı karbondioksit gazı ve benzeri değişkenlere göre hesaplanır. Hayvansal gıdaların karbon ayak izi oldukça yüksekken, meyve, sebze ve tahıllarınki oldukça düşüktür. Yerel olarak üretilen gıdalar, ithal edilen gıdalardan çok daha çevre dostudur. Doğru saklama yöntemleri gıda israfını önlediği gibi, gereksiz gıda tüketiminin de önüne geçer. Boş yere alınan ve direk çöpe atılan gıdalar, bireysel ekonomiye yük olduğu gibi çevreye de zarar verir.
Besin kalitesini korumak
Zaman içinde besinlerin birçoğu kalitesini kaybeder. Bozulup çürümese dahi görüntüsünde, tadında ve dokusunda değişimler yaşanır. Bununla beraber gıdaların besin değerlerinde de düşüş olur. Doğru saklama sayesinde yiyecekler uzun süre ilk günkü kalitesinde ve değerinde tutulabilir.
Yaygın saklama yöntemleri nelerdir?
1. Soğutma
Yiyecekleri soğuk bir ortamda, buzdolaplarında muhafaza etmek uzun zamandır tercih edilen, pratik ve oldukça sağlıklı bir saklama yöntemidir. Buzdolabının düşük ısısı yiyeceklerdeki bakteri üremesini büyük ölçüde yavaşlatır. Buzdolabının ısı ayarını 1 ila 4 °C arasında tutmak önerilir. Eğer mümkünse hazır yiyeceklerle çiğ gıdaları ayrı buzdolaplarında veya raflarda tutmak bakteri geçişini engeller. Aynı zamanda buzdolabının içerisindeki havanın rahat dolaşabilmesi için rafların çok dolu olmamasına dikkat edilmelidir.
2. Dondurma
Doğru dondurma yöntemi gıdaların aylarca tazeliklerini korumasını sağlar. Çünkü sıfırın altına düşen sıcaklıkta bakterilerin üremesini durur. Buzluğun sıcaklığı -18 ila -22 °C arasında olmalıdır. Dondurulacak gıdalar içine hava geçirmeyen paketler içerisinde yerleştirilmelidir. Et ürünlerinin ilk adımda kağıtla daha sonra hava geçirmeyecek paketle dondurulması, yanma ve yapışmayı engeller. Besinler son kullanma tarihlerinden önce dondurulur ve sadece bir kere donma işleminden geçebilirler. Buzu çözülen gıdayı bir kere daha dondurmak bakterilerin üremesini tekrardan başlatır.
Öneri: Elektrik kesilmesi durumunda buzluğun kapağını açmamak içerisinde bulunan gıdaların 24 saat boyunca korunabilmesi için yeterlidir.
3. Şekerleme
Şekerleme işlemi gıdanın içinde bulunan su oranını en aza indirdiği için bakterilere yaşanamayacak bir ortam hazırlar. Bu teknik özellikle içinde yüksek su barındıran meyveleri korumak için idealdir. Sezonu biten meyveleri tüm yıl yemek için reçel, marmelat yapabilirsiniz.
4. Tuzlama
Şekerleme metoduna benzer çalışan tuzlama, besinlerin içerisindeki suyu çekerek bakterilerin üremesini engeller. Fazla tüketimi sağlığa zararlı olduğu için şekerleme ve tuzlama metodlarını iyice araştırmak ve doğru tekniklerle uygulamak gerekir.
5. Konserveleme
Konserveleme, doğru şekilde yapıldığı zaman, gıdaların yaşam ömrünü oldukça uzatır. Bu işlemde gıdanın bulunduğu ortamdaki bütün oksijen alınır. Her canlı gibi oksijene ihtiyaç duyan bakteriler için konserveler yaşanamaz hale gelir. İşlemin kilit noktası hava geçirmeyen, konservelemeye uygun kavanozlar seçmektir. İlk önce kavanozlar sıcak suda ısıtılır. Daha sonra besinler konservelenmek üzere hazırlanır. Kavanozlar tepesine kadar, sıkışmayacak biçimde doldurulur. Kapak, kavanozla arasında 1.3 cm hava kalacak şekilde sıkı sıkı kapatılır. Dolu kavanozlar kaynar suda bekletilir. Sonrasında kenara alınır ve soğutulur. Konservelerin açıldıktan sonra kısa zaman içinde tüketilmesi gerekir.
6. Vakumlama
Vakumlama herhangi başka bir dış faktör olmadan, sadece oksijensiz ortam kurarak besinleri aynı kalitesinde, uzun süreler boyunca muhafaza eder. Yiyeceğin tadını, kokusunu, dokusunu ve görüntüsünü en iyi şekilde koruyan yoldur. Bu nedenle daha çok et ürünlerinde tercih edilir. Besinler uygun şekilde yıkanıp, kesilip, hazırlandıktan sonra vakumlanabilen paketlere yerleştirilir. Daha sonra bu paketler vakumlama makinesine konur. Vakumlanmış besin bir daha açılana dek buzdolabında tutulabilir.
Öneri: Birçok besin vakumlanabilirken yumuşak peynirler, mantar, brüksel lahanası, brokoli, lahana vakumlanamaz. Bunun sebebi bu besinlerin gaz yayarak hava kilidini bozmalarıdır.
7. Fermantasyon
Fermantasyon normal şartlarda bazik olan yiyecekleri asidik hale getirerek yaşam ömürlerini uzatmaya yarayan bir saklama yönetimidir. Fermente edilen yiyecekler probiyotik hale gelerek özellikle sindirim sistemimi için oldukça faydalı bir hale gelirler. Sirke, turşu, çikolata, peynir, yoğurt fermantasyon ürünleridir.
Pratik tüyolar
• Baharatlar, fazla ısı ve nemde daha hızlı bozulur. Bu nedenle ocaktan ve bulaşık makinesinden uzakta bir noktada tutulması önerilir.
• Peynir, en iyi yağlı kağıda sarılı, hava almayan kapalı bir kutu içinde buzdolabında saklanır.
• Yumurtalar en iyi, geniş kısmı tepeye gelecek şekilde kendi geldikleri kartonun içinde saklandığı ve buzdolabının daha soğuk olan alt raflarında tutulduğu zaman korunur.
• Meyve ve sebzelerde çabuk bozulanları bir arada, uzun süre dayanabilenleri bir arada tutmak önerilir. Böylelikle aralarında gaz veya bakteri geçişi yaşanmaz.
